Ông Luyến có 10 sào ruộng. Nhổ hết lúa ma của 10 sào ruộng tốn nhiều mồ hôi lắm. Ông nói: “Cây lúa đang nghén. Người nghén mệt lắm, cây lúa nghén cũng mệt, cần được chăm sóc bồi dưỡng. Vậy mà cây lúa bị lúa ma chèn ép, uống nhiều nước hơn, ăn nhiều phân hơn. Nhổ hết lúa ma đi, 3 ngày sau ra thăm đồng thấy cây lúa khác hẳn, mởn mơ, phổng phao, còn rì rào hát. Cây lúa cũng biết buồn vui như người. Nhổ hết lúa ma, tôi lại bón thêm phân cho lúa nuôi đòng. Đòng có to thì bông lúa mới to. Phân chuồng ủ mục, đánh thật nhỏ, ném nhẹ tay để lúa không bị đau. Tôi không bao giờ dùng phân hóa học. Phân hóa học rút hết dinh dưỡng của đất mà không cho đất một thứ gì. Làm nông nghiệp như thế thì 3 mùa là đất nghèo, cằn cỗi. Đất cũng phải được ăn uống như người. Sau mùa gặt, đất bỏ không, người ta không nhìn ngó gì đến đất, nắng nóng làm đất nứt nẻ. Dù không phải mùa vụ, tôi vẫn thường xuyên dẫn nước vào ruộng để đất được uống, rồi tôi bón phân cho đất để đất có cái ăn. Mình chăm đất như thế, lo gì cây lúa không tốt.

Tôi nuôi 2 con bò, 1 con trâu chủ yếu để lấy phân chuồng bón cho lúa. Trồng cây gì cũng phải thương nó. Vườn nhà tôi có 10 cây bưởi, quả sai chi chít, quả to và rất ngọt, thương lái đến mua bưởi ngay từ khi bưởi còn non, tôi không phải mang trái cây ra chợ bán. Người ta tò mò không hiểu sao mà bưởi nhà tôi sai quả và ngọt thế. Họ không biết rằng tôi đã xây một cái hầm to, đổ cả tạ đỗ tương xuống đó, bơm nước vào, ngâm cho thối ra để tưới cây. Chiều nào bà Kiên nhà tôi cũng tưới bưởi bằng thứ nước đó. Như thế thì làm sao bưởi không to trái và không ngọt? 

Ngoài ra hàng năm tôi còn bón phân cho bưởi. Tán cây vươn ra đến đâu thì tôi đào rãnh đến đó rồi đổ phân chuồng và lấp đất lại. Tán cây vươn đến đâu thì rễ cây vươn đến đó. Bón phân như thế thì cây được ăn trực tiếp. Sau một vụ thu hoạch quả là phải bón phân. Cây đã dồn sức nuôi một mùa quả sai chi chít nên sức nó yếu đi, phải bồi dưỡng cho nó thì nó sẽ cho nhiều trái ngon. Trồng cây mà không thương cây thì không có cái ăn đâu.

Tôi có 10 sào ruộng, 2 con bò 1 con trâu. Tài sản chỉ thế thôi nhưng tôi nuôi được 4 đứa con ăn học tử tế và trưởng thành, đó là nhờ tôi biết thương đất, thương cây.

(Còn nữa)