Gian trưng bày các ấn phẩm của TTXVN tại Hội báo toàn quốc. (Ảnh: Minh Quyết/TTXVN)Năm 2022, công tác chỉ đạo, quản lý hoạt động báo chí đạt nhiều chuyển biến tích cực quan trọng, có sự nhất quán theo phương châm chủ động, kịp thời, hiệu quả, thuyết phục, nhất là đối với các vấn đề quan trọng, phức tạp, nhạy cảm; phát triển báo chí theo định hướng của Đại hội XIII của Đảng “Xây dựng nền báo chí, truyền thông chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại.”
Sứ mệnh phản ánh trung thực dòng chảy chính, tích cực của xã hội
Theo đánh giá của Bộ Thông tin và Truyền thông, trong năm qua, quy hoạch phát triển, quản lý báo chí toàn quốc đến năm 2025 tiếp tục được thực hiện nghiêm túc, chặt chẽ, bảo đảm các mục tiêu đề ra, kết hợp hài hòa giữa giải pháp sắp xếp phù hợp, các giải pháp thúc đẩy báo chí cách mạng phát triển đúng hướng.
Công tác cấp phép thành lập mới các cơ quan báo chí, cấp thêm loại hình báo chí, cấp lại giấy phép hoạt động báo chí được thực hiện bài bản, kỹ lưỡng, thận trọng, khách quan, khoa học, bảo đảm đúng quy định của pháp luật và chỉ đạo của Đảng; nội dung quy định giấy phép hoạt động ngày càng cụ thể, khoa học, chặt chẽ.
Quy hoạch mạng lưới cơ sở báo chí, phát thanh, truyền hình, thông tin điện tử thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 và Chiến lược chuyển đổi số báo chí đang được hoàn thiện để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.
[Báo chí góp phần khơi dậy những dòng chảy văn hóa tích cực]
Việc chấn chỉnh, xử lý sai phạm trong hoạt động báo chí được tăng cường, nhất là đối với những sai phạm liên quan việc thực hiện không đúng tôn chỉ, mục đích, thông tin sai sự thật.
Tình trạng “báo hóa” các tạp chí điện tử, trang thông tin điện tử tổng hợp, mạng xã hội “núp bóng” hoạt động như cơ quan báo chí đã từng bước được khắc phục.
Bộ Thông tin và Truyền thông truyền tới lãnh đạo các cơ quan báo chí một “nhận thức mới” về “sứ mệnh” của báo chí cách mạng. Đó là sứ mệnh phản ánh trung thực dòng chảy chính, tích cực của xã hội, tạo sự đồng thuận, đồng thời lan tỏa năng lượng tích cực, xây dựng niềm tin xã hội, tạo nên khát vọng về một Việt Nam phồn vinh, hạnh phúc.
Cơ quan quản lý nhà nước về báo chí đã khơi dậy, làm tăng thêm nhiệt huyết để báo chí thực hiện tốt sứ mệnh tăng cường công tác bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, các giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc; chủ động, tích cực đấu tranh phản bác thông tin xấu độc, làm sạch không gian mạng.
Uy tín, hình ảnh của báo chí, người làm báo cũng tăng lên trong những năm qua: theo một số kết quả thăm dò dư luận, mức độ tin tưởng của người dân đối với phóng viên, nhà báo đã tăng 6 bậc (từ vị trí thứ 9 lên vị trí thứ 3 trong số các nghề nghiệp được tín nhiệm trong 5 năm trở lại đây).
Công tác tổ chức thông tin cho báo chí được đẩy mạnh, đổi mới, góp phần làm thay đổi nhận thức, cách làm mới trong truyền thông chính sách; nghiên cứu, đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có chính sách hỗ trợ kinh tế báo chí để báo chí có thêm nguồn lực thực hiện nhiệm vụ chính trị, phát triển tốt, phát triển lành mạnh.
Các cơ quan thông tấn, báo chí tuyên truyền cổ vũ ý chí quyết tâm, lập trường nhất quán của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân đối với nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc; xây dựng văn hóa, con người Việt Nam, nâng cao đời sống tinh thần cho toàn dân, nhất là đồng bào các dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn…
Báo chí đã thông tin kịp thời, nhanh chóng, chính xác về công tác phòng, chống dịch COVID-19; đăng, phát nhiều bài viết hay, chất lượng, có giá trị “vượt thời gian” để người dân đọc, nghe, xem trong thời gian ở nhà thực hiện giãn cách, là liều thuốc “an sinh tinh thần” cho người dân trong những tháng ngày căng thẳng của cuộc chiến phòng, chống dịch.
Quay phim Nguyễn Đình Quý và biên tập viên Trần Tú – Truyền hình thông tấn – tác nghiệp trong tổ dân phố My Diềm 1, huyện Việt Yên trong lúc dịch COVID-19 diễn biến phức tạp tại Bắc Giang. (Ảnh: Danh Lam/TTXVN)Công tác thông tin, tuyên truyền về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, phản bác các quan điểm sai trái của các thế lực thù địch tiếp tục được tăng cường với nhiều hình thức, nội dung thông tin phong phú.
Các cơ quan báo chí đối ngoại chú trọng thông tin nổi bật thành quả toàn diện của đất nước, ngoại giao Nhà nước, đối ngoại nhân dân, các lĩnh vực đối ngoại quốc phòng-an ninh, ngoại giao văn hóa, ngoại giao vaccine… Qua đó khẳng định tính đúng đắn của đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, vì hòa bình, hữu nghị, hợp tác, phát triển, đa phương hóa, đa dạng hóa, hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng, hiệu quả; khẳng định năng lực, vị thế, uy tín quốc tế không ngừng được nâng cao của Việt Nam.
Các cơ quan chủ quản báo chí, nhất là các cơ quan của Đảng, Nhà nước, các bộ, Ủy ban Nhân dân các tỉnh, thành phố đã phát huy vai trò, trách nhiệm trong lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động cơ quan báo chí trực thuộc, nhất là chỉ đạo, định hướng nội dung thông tin; quan tâm, bố trí kinh phí, tạo điều kiện cho các cơ quan thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị, tuyên truyền; xây dựng, kiện toàn tổ chức bộ máy; chú trọng công tác bồi dưỡng, nâng cao trình độ lý luận chính trị, kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp cho đội ngũ cán bộ, phóng viên, biên tập viên.
Một số cơ quan chủ quản thực hiện có trách nhiệm trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, vướng mắc của tổ chức, cá nhân liên quan đến cơ quan báo chí trực thuộc.
Công tác quản lý báo chí cũng đã có sự đổi mới mang tính bước ngoặt theo hướng tăng cường ứng dụng công nghệ để lưu chiểu điện tử, đo lường, đánh giá xu hướng thông tin tích cực, tiêu cực, quản lý, điều tiết thông tin theo hướng “quản số lớn,” kịp thời định hướng nhắc nhở, chấn chỉnh những vấn đề trên không gian báo chí, truyền thông và trong hoạt động báo chí.
Bộ Thông tin và Truyền thông đã chỉ đạo “tường minh hóa” các vấn đề của báo chí để cả xã hội cùng nhận biết, cùng giám sát, đấu tranh.
Bộ Thông tin và Truyền thông cũng đề xuất với Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ có chính sách hỗ trợ kinh tế báo chí, với những quan điểm mới, mạnh mẽ để báo chí có thêm nguồn lực thực hiện nhiệm vụ chính trị, phát triển tốt, phát triển lành mạnh, không trở thành “báo chí thị trường.”
Kết quả là Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chỉ thị số 09/CT-TTg ngày 31/3/2021 về nâng cao hiệu quả công tác thông tin, tuyên truyền phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin thiết yếu của các cơ quan báo chí giai đoạn 2021-2025.
Bộ cũng thành lập “Trung tâm Hỗ trợ chuyển đổi số báo chí,” xây dựng Đề án hỗ trợ một số cơ quan báo chí ảnh hưởng lớn nhằm hỗ trợ giải quyết khó khăn trong hoạt động cơ quan báo chí, đồng thời, thể hiện vai trò dẫn dắt của cơ quan quản lý nhà nước, song hành cùng báo chí để hỗ trợ, tạo điều kiện cho báo chí phát triển đúng hướng, phát huy vai trò sứ mệnh của mình.
Bộ Thông tin và Truyền thông truyền thông tin rộng rãi trên báo chí để cho toàn xã hội và hệ thống báo chí thấy rõ quyết tâm và kế hoạch của ngành; phối hợp với Ban Tuyên giáo Trung ương xử lý từng bước để chấm dứt tình trạng “báo hóa” tạp chí, “báo hóa” trang thông tin điện tử tổng hợp, “báo hóa” mạng xã hội và biểu hiện “tư nhân hóa” báo chí.
Kết thúc giai đoạn 1, Bộ đã tiến hành làm việc, thanh tra, kiểm tra đối với 16 cơ quan báo chí; kết quả đã ban hành 13 quyết định xử phạt vi phạm hành chính với tổng số tiền 729 triệu đồng; trong đó có 1 tạp chí ngoài bị phạt tiền còn bị tước quyền sử dụng giấy phép trong thời hạn 3 tháng.
Các cơ quan báo chí đều nghiêm túc nhận ra những sai sót, khuyết điểm, chấp hành quyết định xử phạt; có văn bản cam kết cụ thể về biện pháp, kế hoạch chấn chỉnh hoạt động; rà soát, kiểm tra nội dung thông tin, thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích; bảo đảm kiểm soát nội dung thông tin, năng lực sản xuất tin, bài, kinh tế báo chí, an toàn, an ninh thông tin; tuân thủ quy định pháp luật về báo chí.
Cơ quan chủ quản cũng nhận thức việc buông lỏng, chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm của cơ quan chủ quản trong việc chỉ đạo cơ quan báo chí, cam kết sẽ chỉ đạo các tạp chí khắc phục các vi phạm, khuyết điểm đã chỉ ra và thực hiện đúng các quy định.
Đầu tư mạnh mẽ về công nghệ cho báo chí
Tuy đạt được những kết quả đáng ghi nhận nhưng năm qua, công tác báo chí vẫn tồn tại một số hạn chế, bất cập.
Công tác chỉ đạo, định hướng, quản lý báo chí đã có nhiều đổi mới, tuy nhiên trong một số trường hợp khi xảy ra các vấn đề “nóng” được xã hội quan tâm, diễn biến nhanh, việc chủ động cung cấp thông tin, ứng dụng công nghệ còn hạn chế dẫn tới làm chậm sự lan tỏa của các thông tin dẫn dắt dư luận xã hội.
Việc xử lý tình trạng ‘báo hóa” tạp chí điện tử, trang thông tin điện tử tổng hợp, chấn chỉnh tình trạng xa rời tôn chỉ, mục đích, nhất là đối với các tạp chí điện tử trực thuộc Hội đã đạt được kết quả cụ thể nhưng đây vẫn còn là vấn đề gây dư luận xấu trong xã hội và giới báo chí.
Vẫn còn có những sai phạm của cơ quan báo chí chưa được chủ động phát hiện sớm để xử lý nghiêm, kịp thời.
Phóng viên TTXVN tác nghiệp tại hiện trường về hoạt động bảo vệ rừng. (Ảnh: TTXVN)Vai trò của Hội Nhà báo các cấp vẫn chưa được phát huy triệt để, chưa thực sự chủ động trong việc đưa ra những phán quyết về chuyên môn nghiệp vụ và xử lý kỷ luật hội viên vi phạm đạo đức nghề nghiệp, do đó chưa có tác dụng răn đe, ngăn ngừa, cảnh tỉnh những trường hợp vi phạm.
Bên cạnh đó, sự phối hợp giữa cơ quan chỉ đạo, cơ quan quản lý, cơ quan chủ quản trong quản lý báo chí có lúc, có nơi còn chưa chủ động, kịp thời. Vẫn còn tình trạng cơ quan báo chí không thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích, xu hướng “thương mại hóa” chậm được khắc phục.
Vai trò, trách nhiệm của nhiều cơ quan chủ quản đối với cơ quan báo chí còn hạn chế, mờ nhạt, đặc biệt là cơ quan chủ quản là các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội-nghề nghiệp.
Nhiều cơ quan chủ quản thiếu quan tâm đến hoạt động của cơ quan báo chí; buông lỏng vai trò chỉ đạo, lãnh đạo, quản lý; không có biện pháp chấn chỉnh, xử lý khi cơ quan báo chí xảy ra vi phạm nghiêm trọng, kéo dài.
Nhận thức và chuyển biến của nhiều cơ quan báo chí về chuyển đổi số báo chí còn chưa rõ nét…
Mới đây, tại hội nghị toàn quốc về công tác truyền thông chính sách, Bộ trưởng Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định báo chí phải phản ánh trung thực dòng chảy chính của xã hội nước ta.
Dòng chính của chúng ta đang là tốt, bởi vậy phải lan tỏa cái tốt, tạo ra đồng thuận xã hội, tạo niềm tin xã hội vào sự lãnh đạo của Đảng, điều hành của Nhà nước, niềm tin vào chế độ. Niềm tin xã hội là một sức mạnh, làm mất niềm tin xã hội là làm xói mòn sức mạnh quốc gia.
Báo chí cũng phải nói cái xấu, phê bình cái xấu trong xã hội. Tỷ lệ tin bài loại này dưới 10% thì không làm xói mòn niềm tin, nhưng đủ sức cảnh báo, đấu tranh với cái xấu.
Tỷ lệ này mà trên 30%, cái xấu sẽ được cảm nhận là cái chính trong xã hội. Báo chí không chỉ đưa tin, mà còn là các bài phân tích, đề xuất các giải pháp. Có người gọi là báo chí giải pháp.
Tạo ra các không gian cho người dân, chuyên gia tham gia tranh luận, tìm kiếm giải pháp, chính sách để phát triển đất nước. Đây sẽ là đóng góp mới của báo chí, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nói.
Theo Bộ trưởng Ngyễn Mạnh Hùng, Đại hội XIII của Đảng lần đầu tiên nói đến khát vọng Việt Nam.
Khát vọng hùng cường thịnh vượng, trở thành nước phát triển có thu nhập cao vào giữa thế kỷ 21.
Báo chí hãy nhận lấy một sứ mệnh mới, đó là khơi dậy khát vọng phát triển Việt Nam, biến khát vọng này thành sức mạnh tinh thần để xây dựng đất nước…
Mạng xã hội, nền tảng số đang lấn sân báo chí chính là do họ mạnh về công nghệ. Tụt hậu về công nghệ là không thể giữ được người đọc, là mất báo chí cách mạng. Bởi vậy, các cơ quan chủ quản báo chí phải quan tâm đầu tư đổi mới công nghệ cho các cơ quan báo chí.
Chiến lược Chuyển đổi số báo chí Thủ tướng Chính phủ sắp phê duyệt là để hiện thực hoá Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng về báo chí hiện đại, chuyên nghiệp, nhân văn.
Công nghệ số ảnh hưởng đầu tiên và mạnh mẽ nhất là tới lĩnh vực truyền thông, nó phá huỷ mô hình truyền thông truyền thống. Báo chí muốn tồn tại được phải chuyển đổi số, phải trở thành một tổ chức công nghệ.
Công nghệ phải chiếm tới 30% hoạt động của một cơ quan báo chí. Đã đến lúc phải đầu tư mạnh mẽ công nghệ cho các báo đài để giữ vững trận địa, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng lưu ý.
Bộ Thông tin và Truyền thông đã đề ra nhiệm vụ cụ thể cho năm 2023, đó là tiếp tục nghiên cứu, đề xuất xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung Luật Báo chí; xây dựng, tham mưu trình Chính phủ Nghị định thay thế Nghị định số 18/2014/NĐ-CP ngày 14/3/2014 của Chính phủ quy định về chế độ nhuận bút trong lĩnh vực báo chí, xuất bản.
Bộ cũng tiếp tục triển khai thực hiện Quyết định số 75/QĐ-BTTTT về việc ban hành Kế hoạch xử lý tình trạng “báo hóa” tạp chí, “báo hóa” trang thông tin điện tử tổng hợp, “báo hóa” mạng xã hội và biểu hiện “tư nhân hóa báo chí,” Kế hoạch số 4000/KH-BTTTT ngày 31/7/2022 triển khai các nhiệm vụ tại Kế hoạch số 156-KH/BTGTW ngày 14/6/2022 của Ban Tuyên giáo Trung ương về tăng cường công tác chỉ đạo, quản lý, chấn chỉnh hoạt động báo, tạp chí, trang thông tin điện tử, mạng xã hội trong giai đoạn hiện nay; tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các sai phạm trong hoạt động báo chí; phối hợp với các doanh nghiệp công nghệ để hỗ trợ, dẫn dắt, thúc đẩy các hoạt động chuyển đổi số báo chí.
Đồng thời, Bộ Thông tin và Truyền thông đề ra kế hoạch trung hạn 2023-2025; định hướng đến năm 2025. Theo đó, mục tiêu đến 2025, báo chí, truyền thông thực hiện sứ mệnh phản ánh trung thực dòng chảy chính của xã hội, tuyên truyền đường lối, chính sách của Đảng, Nhà nước, lan tỏa năng lượng tích cực, tạo đồng thuận và niềm tin xã hội, khơi dậy khát vọng Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, góp phần tạo ra sức mạnh tinh thần cho Việt Nam bứt phá vươn lên trở thành nước phát triển.
Các nhiệm vụ tiếp theo được đề ra là đến năm 2025 là 100% người dân ở vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo được tiếp cận ít nhất một loại hình báo chí phục vụ nhiệm vụ chính trị, thông tin tuyên truyền thiết yếu.
Đổi mới, sáng tạo tuyên truyền về thành tựu đảm bảo quyền con người, nắm thế chủ động, phát huy quyền con người trong không gian số; khai phóng khát vọng Việt Nam, năng lượng Việt Nam từ nền kinh tế số để trở thành cường quốc kinh tế số, đặt nền móng trở thành nước phát triển vào năm 2045…/.